Αφροδίτες, παλαιολιθικές

Αγαλματίδια γυναικών της αρχαιότερης γνωστής γλυπτικής, σκαλισμένα σε πέτρα, ελεφαντοστό ή κόκαλο. Κοινό γνώρισμα των γλυπτών της σειράς αυτής είναι το μικρό τους μέγεθος (4-22 εκ.) και τα τονισμένα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου (υπερβολική διόγκωση του στήθους, της κοιλιάς και κυρίως των γλουτών) σε αντίθεση με τα σχηματοποιημένα και ατροφικά άκρα. Το κεφάλι αποδίδεται με ένα απλό σφαιρικό ή κωνικό σχήμα, όπου λείπει, σχεδόν πάντοτε, η διαμόρφωση των στοιχείων του προσώπου. Έως τώρα είναι γνωστά γύρω στα εξήντα δείγματα, που προέρχονται όλα από τις παλαιότερες φάσεις της ανώτερης παλαιολιθικής ή λεπτολιθικής εποχής και βρέθηκαν στη Γαλλία (στο χωριό Μπρασεμπουί, όπου ανακαλύφθηκε η μοναδική αναπαράσταση γυναικείου προσώπου, καθώς και στο χωριό Λεσπίν), το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Αυστρία (στο Βίλεντορφ), την Τσεχία, τη Ρωσία και την Ιταλία. Στις τελευταίες εποχές της ανώτερης παλαιολιθικής βαθμίδας τα αγαλματίδια αυτά ελαττώνονται σημαντικά και τα λίγα δείγματα που βρέθηκαν είναι μικρά, δύσμορφα και τραχιά προπλάσματα χωρίς τις χαρακτηριστικές καμπύλες. Τα χρησιμοποιούσαν ως λατρευτικά αντικείμενα ή τα κρεμούσαν στον λαιμό τους. Οι ερμηνείες που δόθηκαν για τη σημασία τους είναι αρκετά αμφισβητούμενες. Μερικές τα δέχο νται ως μικρά είδωλα, που παριστάνουν τη γυναικεία θεότητα της γονιμότητας· όσα όμως είναι γνωστά για τη σημασία της παλαιολιθικής τέχνης μάς πείθουν ότι πρόκειται μάλλον για μαγικά σύμβολα. Προορισμός των έργων αυτών ήταν πιθανώς να μεταδώσουν γονιμότητα στις γυναίκες της φυλής, όπως συμβαίνει με πολλές άλλες παραστάσεις, ζωγραφισμένες ή σκαλισμένες, οι οποίες δείχνουν την πρόθεση των καλλιτεχνών να επιταχύνουν με μαγικά μέσα την πλούσια αναπαραγωγή των ζώων που κυνηγούσαν. Η «Αφροδίτη του Σαβινιάνο», από πράσινο σερπεντίνη του ωρινακίου-περιγορδιανίου παλαιολιθικού πολιτισμού (Μουσείο Πιγκορίνι, Ρώμη). «Η Αφροδίτη των Κόκκινων Βράχων», γλυπτό που βρέθηκε κοντά στην ιταλική πόλη Βεντιμίλια και χρονολογείται από το 40.000-30.000 π.Χ. (Μουσείο της Λα Σπέτσια). Μία από τις Αφροδίτες της ανώτερης παλαιολιθικής εποχής (Μουσείο Επιστημών, Λένινγκραντ).